Safari in Afrika, maar dan anders: ga op ontdekkingsreis naar de Kaapse fauna op het zuidelijkste punt van het continent. Daar bevindt zich het kleinste van de zes bloemenrijken op aarde, de Cape Floral Region (Capensis). Dit is de thuisbasis van het Fynbos, een plantenwereld die zijn weerga niet kent en die veel toeristen van over de hele wereld aantrekt, maar ook wandelaars uit het nabijgelegen Kaapstad.
Deze bijzondere vegetatiegordel in de Zuid-Afrikaanse provincies Eastern Cape en Western Cape strekt zich in de vorm van een halve maan over 100 tot 200 km uit tussen de steden Clanwilliam in het westen en Port Elizabeth in het oosten en beslaat een oppervlakte van 46.000 km².
Het landschap bestaat uit een kuststrook en een bergachtig reliëf. Het klimaat in het westen is vergelijkbaar met dat van het Europese Middellandse Zeegebied met regenachtige winters. In het oosten is de neerslag gelijkmatig over het jaar verdeeld.
Bosbranden tijdens bijzonder warme en droge perioden zijn essentieel voor het overleven van de vegetatie van het fynbos. De branden zorgen ervoor dat het struikgewas niet overwoekert en dat de zaden nieuwe ruimte en lucht en nieuw licht krijgen om te gedijen.
source Canva
Indrukwekkende plantenwereld
De naam zegt het zelf: de vegetatie in dit bos bestaat uit fijn struikgewas. Daarachter schuilt een buitengewone biodiversiteit van 7.000 soorten varens en bloeiende planten. Bovendien is er een groot aantal endemische soorten (ongeveer 6.000 van de in totaal 8.500 soorten) die alleen hier voorkomen. Zo ook de nationale plant van Zuid-Afrika: de koningsprotea.
De koningsprotea - Bron: Canva
De meeste fynbosplanten behoren tot de hardhoutfamilie en worden gekenmerkt door hun leerachtige, vaak smalle bladeren. Ze hebben slechts weinig voedingsstoffen nodig en gedijen zonder veel water. Daardoor gaan ze nog prachtiger bloeien. Er is nauwelijks een kleur die niet vertegenwoordigd is in de bloemenzee van het Fynbos. Zes karakteristieke plantenfamilies hebben de overhand in het Fynbos: Bruniaceae, Geissolomataceae, Grubbiaceae, Penaeaceae, Roridulaceae en Stilbaceae. Freesia's, gladiolen, lelies en nog veel meer behoren tot de bloeiende planten die je in de fynbosgordel kan bewonderen.
bron: Canva
UNESCO-wereldnatuurerfgoed
Vanwege de grote variëteit aan soorten en het grote aantal endemische soorten heeft de UNESCO de Cape Floral Region in 2004 uitgeroepen tot wereldnatuurerfgoed. Sindsdien hebben ze dertien gebieden geclassificeerd als beschermd gebied, waaronder Cederberg, Groot Winterhoek en Table Mountain National Park. Dit komt doordat de fynbosvegetatie wordt bedreigd door de groeiende zone rond Kaapstad en de uitbreiding van de landbouwactiviteiten. Dankzij de beschermde status van de UNESCO kan de bijzondere vegetatie op verschillende manieren worden beschermd.
roze fynbos in Tafelberg Nationaal Park - bron: Canva
De dierenwereld van het Fynbos: klipspringers, bavianen en honingzuigers
Als je op safari gaat in het Fynbos, wil je kleurrijke en geurige bloemen zien zo ver het oog reikt. De planten hebben in dit deel van Afrika de overhand. Olifanten, leeuwen en dergelijke zullen hier niet rondzwerven. In plaats daarvan komen geduldige waarnemers een verscheidenheid aan kleinere diersoorten tegen, zoals bavianen, klipspringers, Kaapse grysbokken, kuifaalscholvers, mangoesten en nog veel meer.
Bovendien zijn zes vogelsoorten in het Fynbos inheemse soorten, waaronder de Kaapse honingvogel en de zogenaamde honingzuiger. Ze spelen een belangrijke rol bij de bestuiving van de bloemen. En de zeldzame Geometrische schildpad, een schildpad met een speciaal schildpatroon, vindt ook zijn thuis in het Fynbos. Er zijn ook verschillende soorten vlinders, vissen en kikkers, waarvan er vele endemisch zijn.
bron: Canva
Bezienswaardigheden in de fynbosgordel
Een bezoek aan het Fynbos is niet alleen de moeite waard door de indrukwekkende flora en fauna, maar ook voor alle wandelaars en bergbeklimmers. Bezoek zeker het Table Mountain National Park en de verschillende UNESCO-natuurreservaten. Deze kunnen worden betreden na het betalen van een milieubeschermingsheffing en met respect voor de natuur.
Zo kom je na een indrukwekkende tocht bijvoorbeeld aan bij de Kasteelpoort, waar je wordt beloond met een prachtig uitzicht over Kaapstad. Wie niet zo goed te benen is, kan gebruik maken van de kabelbaan, tot dusver een van de slechts twee kabelbanen in Afrika ten zuiden van de Sahara.
Ook populair bij wandelaars is het Olifantsoog in het Silvermine Natuurreservaat. En terecht: de rots lijkt op de kop van een olifant. Eenmaal boven kan je het oog verkennen, dat al snel een grot blijkt te zijn.
Langs suikerrietvelden, vijvers en moerassen leidt het pad naar het Silvermine-stuwmeer. Dit meer in het Silvermine Natuurreservaat werd in de 19e eeuw aangelegd voor de drinkwatervoorziening. Tegenwoordig zwemmen er schattige nijlganzen en ontelbare vissen.
Silvermine Natuurreservaat - bron: Canva
Verder naar het noorden, in het Cederberg Natuurreservaat, kan je op zoek gaan naar indrukwekkende rotstekeningen. Deze vind je op de Truitjieskraal met zijn bijzondere zandsteenformaties. Dit pad voert je langs spannende grotten en natuurlijk een prachtige zee van fynbosbloemen.
Truitjieskraal - bron: Canva
Hoe worden de planten van het Fynbos gebruikt?
Veel planten van het Fynbos worden commercieel gebruikt: Rooibos en honingstruik voor thee, proteabloemen als snijbloemen, aloë- en pelargoniumsoorten als siergewassen. Het zijn de inheemse Khoisan (verschillende bevolkingsgroepen in het zuiden en zuidwesten van het continent) die altijd hebben geweten hoe ze het Fynbos in hun eigen voordeel konden exploiteren. In het Fynbos zijn er planten die kunnen worden gebruikt als kleurstof, medicijn, zoetstof of talkpoeder.
Fynbos op het menu
De Watsonia, bijvoorbeeld, is een lust voor het oog met zijn trechtervormige rood-oranje tot wit-roze bloemen. Maar het is niet alleen mooi om naar te kijken: het kan bijvoorbeeld worden gegeten door de hongerige boswandelaar. De knollen kunnen in een open vuur worden geroosterd en smaken naar verluidt naar zoete aardappelen en tamme kastanjes. In prekoloniale tijden speelde de knol een belangrijke rol in het dieet van de Khoisan. In het Afrikaans is het bekend als Uintjie (kleine ui).
Rooibos, waarvan de bladeren worden verwerkt tot de populaire rooibosthee, heeft wereldwijde faam verworven. Vandaag wordt het zelfs in ons land met veel plezier gedronken. Dit is te danken aan zijn zoete tot aardse aroma.
rooibos thee - bron: Canva
Traditioneel werden de thee en andere spijzen en dranken gezoet met het sap van de Protea repens (suikerstruik). Het kleverig-zoete sap wordt uit de rode meerbladige bloem geëxtraheerd en door verhitting tot een siroop verwerkt. Wie heeft er dan nog suiker nodig?
Naast rooibos is ook de zogenaamde buchu populair in Zuid-Afrika. Deze wordt verkregen uit twee soorten Agathosma. Als thee wordt buchu gebruikt om blaasontstekingen en maagdarmstoornissen te behandelen. Buchu wordt ook gebruikt als specerij in tal van gerechten en dranken. Je kan dus een theelepel aan je smoothie toevoegen of je kip verfijnen met een snufje buchu.
Genezende krachten van het Fynbos
Naast de culinaire toepassingen worden fynbosplanten van oudsher ook voor medicinale doeleinden gebruikt:
- Van de bladeren van de Zuid-Afrikaanse salie (Salvia repens) wordt gezegd dat ze helpen tegen maagklachten en krampen als ze als thee in heet water worden gezet.
- Van de bladeren van de Kaapse Scabiosa (Scabiosa africana) wordt gezegd dat ze aderaandoeningen kunnen behandelen.
- Renosterbos (Elytropappus rhinocerotis) kan lastige wormen in het spijsverteringskanaal verdrijven, zegt men.
- De sappen van de ijsplant (Carpobrotus edulis) hebben een natuurlijke antiseptische werking en kunnen worden gebruikt om infecties in de mond en keel te behandelen.
- Van de Pelargoniumplant (Pelargonium capitatum) wordt gezegd dat hij cosmetische eigenschappen heeft. Zijn roosachtige geur wordt gebruikt als parfum en zijn bladeren kunnen worden gebruikt voor huidverzorging.
Fynbos voor het klimaat
Het Fynbos kan echter nog veel meer doen. Heb je ooit gehoord van spekboom? Deze unieke plant is eetbaar en heeft geneeskrachtige eigenschappen. Zijn bijzondere eigenschap is echter zijn vermogen om CO2 te absorberen. Spekboom kan vier tot tien ton CO2 per hectare opnemen als een spons. En: de spekboom slaat zonne-energie op en voert 's nachts een fotosynthese uit. Iemand moet proberen dat te kopiëren!
Bezoek onze website voor meer informatie over onze reizen naar Zuid-Afrika: https://www.africaventura.nl
